प्रशान्त महासागरमुनि भयानक दरार, प्रलयको खतरा कति ?
हामी बसिरहेको पृथ्वीको सतह स्थिर छैन — यो ठूला–ठूला चट्टानी प्लेटहरू (टेक्टोनिक प्लेट्स) ले बनेको गतिशील प्रणाली हो, जसले निरन्तर चलायमान रहँदै पृथ्वीको स्वरूप बदलिरहेको हुन्छ। यही टेक्टोनिक गतिशीलताको नयाँ खुलासाले वैज्ञानिक समुदायलाई चकित पारेको छ।
क्यानाडाको भ्यानकुभर टापु नजिक प्रशान्त महासागरको गहिराइमा रहेको एक टेक्टोनिक प्लेट दुई टुक्रामा विभाजन हुँदै गएको पत्ता लागेको छ। यो क्षेत्र क्यास्केडिया सबडक्सन जोन भनेर चिनिन्छ — जहाँ जुआन डे फुका, एक्सप्लोरर, प्यासिफिक र उत्तर अमेरिकी गरी चारवटा प्लेटहरू आपसमा ठोक्किँदै र सर्दै छन्।
लुजियाना स्टेट युनिभर्सिटीका वैज्ञानिक डा. ब्र्यान्डन शकको नेतृत्वमा गरिएको नयाँ अध्ययनले एक्सप्लोरर प्लेटमा करिब ७५ किलोमिटर लामो दरार भेटिएको जनाएको छ। सिस्मिक इमेजिङ (समुद्रमुनिको अल्ट्रासाउन्ड) प्रविधिबाट गरिएको अनुसन्धानमा प्लेट ‘चिरिँदै’ गएको स्पष्ट संकेत देखिएको छ।
डा. शकका अनुसार, सबडक्सन (एक प्लेट अर्को प्लेटमुनि छिर्ने प्रक्रिया) सुरु गर्न कठिन भए पनि एकपटक आरम्भ भएपछि तीव्र गतिमा अघि बढ्छ, जसलाई उनले “पहाड चढ्ने रेलगाडी एकपटक गुडिसकेपछि रोक्न नसकिने अवस्थाजस्तै” बताए।
यो दरारले प्लेटलाई पूर्ण रूपमा दुई टुक्रामा विभाजन गरेको छैन, तर चरम तनावमा पुगेको रबर ब्यान्ड जस्तै अवस्था बनेको वैज्ञानिकहरूको अनुमान छ। यसले भविष्यमा सबडक्सन जोनको समाप्ति र नयाँ भू–आकृतिक संरचनाको सुरुवात संकेत गर्न सक्छ।
तर वैज्ञानिकहरूले यसलाई “प्रलय” को सङ्केतका रूपमा लिन नहुने बताएका छन्। यो प्रक्रिया लाखौं वर्षमा मात्र पूर्ण रूपमा सम्पन्न हुनेछ। क्यास्केडिया जोन भने पहिलेदेखि नै शक्तिशाली भूकम्प र सुनामीको जोखिम क्षेत्रका रूपमा चिनिएको छ — सन् १७०० मा यही क्षेत्रमा आएको भूकम्पको प्रभाव जापानसम्म पुगेको थियो।
डा. शक भन्छन्, “पृथ्वी सधैं परिवर्तनशील छ। प्रशान्त महासागरमुनि भइरहेको यो टुक्रिने प्रक्रिया हाम्रो ग्रहको जीवित गतिशीलता प्रमाण हो। त्यसैले हामी सतर्क रहनु जरुरी छ, डराउन होइन।”
यो अनुसन्धानले पृथ्वीको आन्तरिक शक्ति, प्लेटहरूको सन्तुलन र भूगर्भीय परिवर्तनको दीर्घकालीन चक्रबारे नयाँ दृष्टिकोण दिएको वैज्ञानिकहरूको निष्कर्ष छ।
-एजेन्सीको सहयोगमा
